Jak rozumieć CSR w sporcie i jak dotyczy on polskich organizacji sportowych?
Ten artykuł jest pierwszym z serii tekstów o odpowiedzialności (CSR, ESG, zrównoważonym rozwoju) w organizacjach sportowych, szczególnie w polskim kontekście. Postaram się w nim rzucić światło na tematy wpisujące się w konkretne obszary odpowiedzialności, koncentrując się na praktycznym wymiarze wdrażania takich polityk i programów. Jak ma i powinien wyglądać wpływ sportu i organizacji sportowych na otoczenie?
dr Pawel Zembura, Institute for Sport Governance, govsport.eu, pawelzembura.com
Corporate Social Responsibility, czyli w skrócie CSR, jest terminem już powszechnie pojawiającym się w kontekście polskiego sportu. Jednocześnie jest pojęciem wielorako rozumianym i takim, którego rozumienie zmienia się w czasie. W najogólniejszej, wciąż aktualnej definicji rozumiany jest jako wpływ organizacji na otoczenie i środowisko. Wśród nadających ton w terminologii “odpowiedzialności” dużych międzynarodowych organizacji, pojęcie CSR schodzi jednak na drugi plan, a wypierane jest przez ESG i ogólniejszy – zrównoważony rozwój. Jak znaleźć się w tych powszechnie uważanych za obce dla polskiego sportu terminach i dlaczego istotne, żeby spróbować się w nich znaleźć?
Odpowiedzialność za wykorzystanie potencjału
Sport, jako gałąź gospodarki, i specyficznie organizacje sportowe mają szanse i wyzwania związane ze swoim wpływem na otoczenie. Te szanse to posiadanie produktu o pozytywnym wpływie społecznym i pożądanej wartości publicznej, czego następstwem jest choćby współfinansowanie go z publicznych pieniędzy. Niezależnie czy spojrzymy na dużą imprezę sportową, czy lokalne zajęcia sportowe możemy mówić o ich konkretnych pozytywnych efektach na otoczenie, np. na zdrowie fizyczne czy psychiczne “konsumentów” tych inicjatyw.
Inne wyróżniki sportu to skala zainteresowania nim i jego organizacjami, silnie zaangażowani uczestnicy i odbiorcy, wielość interesariuszy a także różnorodność celów organizacji (wykraczających poza te ekonomiczne). To stwarza olbrzymie pole do pozytywnego oddziaływania, którym w wielu branżach przedsiębiorstwa nie mogą się pochwalić, bo muszą przede wszystkim ograniczać negatywny wpływ swoich usług i produktów. W związku z tym potencjał sport i organizacji sportowych odgrywa istotne znaczenie w ponadnarodowych i narodowych politykach dotyczących zdrowia czy inkluzywności społecznej.
Odpowiedzialność za ograniczanie negatywnego wpływu
Wyzwania dotyczące odpowiedzialności są specyficzne dla danego sektora. To znaczy, że będą istotnie różniły się dla podmiotów z sektora paliwowego i dla organizacji sportowych. To sposób identyfikowania i adresowania tych wyzwań i potencjalnego negatywnego wpływu danej organizacji charakteryzuje jej odpowiedzialność.
Takim negatywnym wpływem dla organizatora wydarzeń sportowych może być na przykład oddziaływanie na środowisko naturalne, a dla klubu odpowiedzialność za zachowania jego kibiców czy fanów, jak również dbanie o dzieci, które odpadają z procesu szkoleniowego. Istotne, że myślenie o odpowiedzialności powinno dotyczyć rdzenia działalności organizacji, jej bazowej działalności, a nie być do niej dodatkiem. Podejmowanie działań pozornych, mało istotnych i nie wpisujących się w realne wyzwania organizacji, za to koncentrujących się na jej wizerunku, jest coraz częściej łączone z terminem sportwashingu.
Dlaczego to istotne dla polskich organizacji sportowych?
Strukturę myślenia o odpowiedzialności za swój wpływ narzuca to, co dzieje się w otoczeniu organizacji sportowych. Organizacji działających w sporcie, oprócz regulacji międzynarodowych i krajowych, będą w tym obszarze dotyczyć też specyficzne regulacje sportowe. Wreszcie – presja zewnętrzna na sport obejmuje również „miękkie” oczekiwania interesariuszy, w tym konsumentów, którzy zmieniają swoje postawy dotyczące szeroko rozumianej odpowiedzialności organizacji sportowych.
Przykładem wpływu międzynarodowych regulacji na odpowiedzialność organizacji sportowych w Polsce jest wdrożenie przez UEFA strategii zrównoważonego rozwoju i związany z tym wymóg dotyczący posiadania strategii FSR (football sport responsibility) przez krajowe związki piłki nożnej.
W efekcie, jesienią 2023 PZPN przyjął Strategię zrównoważonego rozwoju w piłce nożnej na lata 2023 – 2027. Zawiera ona cele, założone efekty i działania, których stopień realizacji już teraz można prześledzić. Co więcej, kluby PKO BP Ekstraklasy, Betclic 1 Ligi i Orlen Ekstraligi Kobiet są już, poprzez proces licencyjny, zobowiązane do wdrożenia strategii odpowiedzialności społecznej zgodnych z UEFA Football Sustainability Strategy 2030 oraz właściwymi wytycznymi UEFA.
Między wymogami a praktyką
W praktyce wdrażanie podobnych wymogów nie następuje dynamicznie. Można jednak znaleźć w polskim sporcie organizacje, które wyprzedzają formalne regulacje, myśląc o swojej odpowiedzialności oddolnie i strategicznie. Takim przykładem jest Warta Poznań, która jest prekursorem myślenia o wpływie o środowisko. Na poziomie strategicznym klub przeprowadził audyt swojego wpływu na środowisko, opublikował już drugą strategię rozwoju uwzględniającą aspekty środowiskowe czy Politykę Ekologiczną Klubu na lata 2022-2025. Na poziomie działań organizacja między innymi prowadzi edukację pracowników i zawodników dotyczącą ograniczania oddziaływania na środowisko.
Proaktywni liderzy są jednak rzadkością. Wytyczne obrazują natomiast kierunek zmian, który będzie też oddziaływał na organizacje sportowe również w mniej skomercjalizowanych, uregulowanych dyscyplinach, a także w sporcie na niższym poziomie sportowym. Ten trend obrazuje choćby aktualna próba wdrażania uniwersalnych (wyższych) wymogów dotyczących transparentności polskich związków sportowych przez Ministerstwo Sportu i Turystyki. Wcześniejszą próbą podobnego wpływu był Kodeks dobrego zarządzania dla polskich związków sportowych – dokument pozalegislacyjny, który miał wymóc odpowiedzialniejsze zarządzanie.
Odpowiedzialność w sporcie, rozumiana jako bardziej kompleksowe i zdefiniowane myślenie o swoim wpływie, zostanie z nami na dłużej. Same regulacje, jak rygorystyczne by nie były, nie doprowadzą do większej odpowiedzialności polskiego sportu. Z drugiej strony organizacje sportowe mają wiele do zyskania pracując nad swoją odpowiedzialnością, co postaram się pokazać w kolejnych artykułach w ramach cyklu.
